W dobie rewolucji cyfrowej i internetowej coraz częściej zwraca się uwagę na miejsce i znaczenie Human Intelligence pośród metod wywiadowczych. Czy rosnąca dostępność źródeł i rozwój pozostałych, technologicznych metod wywiadowczych zwiastuje zbliżający się koniec HUMINT?
HUMINT jako metoda wywiadowcza
HUMINT (ang. Human Intelligence, pol. rozpoznanie osobowe) to kategoria danych rozpoznawczych lub wywiadowczych, opracowanych na podstawie informacji zbieranych i dostarczanych przez źródła osobowe. Podstawowym sposobem zdobywania danych wywiadowczych w ramach HUMINT są czynności związane z przeprowadzaniem rozmów z osobami mającymi dostęp do pożądanych informacji. HUMINT może dostarczać różne rodzaje informacji – nie tylko dotyczące operacji wojskowych, czy planów technicznych sprzętów bojowych, ale też relacji interpersonalnych i sieci interesów. W ścisłym rozumieniu definicji HUMINT – ze względu na swoją specyfikę – pozostaje domeną wojska, służb specjalnych i policji.
W USA podmiotem odpowiedzialnym za pozyskiwanie i gromadzenie takich danych jest jedno z biur funkcjonujących w ramach struktury CIA – the National Clandestine Service (pol. Narodowa Tajna Służba). Przykładowymi źródłami HUMINT mogą być m. in. pracownicy służby zagranicznej, attaché wojskowi, pracownicy organizacji pozarządowych, jeńcy wojenni, czy uchodźcy. Informacje mogą być pozyskiwane nie tylko od kwalifikowanych źródeł, ale także np. podczas patroli wojsk czy żandarmerii. Należy zwrócić uwagę, że HUMINT nie sprowadza się tylko do rozmowy – jest ona jedynie jednym z etapów operacji. Podstawową czynnością jest selekcja osób, które mogą być źródłami. Wymaga to szczególnego przygotowania, często długotrwałego np. poprzez poznanie kultury czy języka źródła i może być determinowane przez nastawienie rozmówcy. Po przeprowadzonej operacji, uzyskane dane poddawane są rzetelnej analizie tak, by docelowo zostać wykorzystane w procesach decyzyjnych.
Tradycyjny charakter
Według statystyk, w krajach o niskim stopniu zaawansowania informacyjnego metoda HUMINT jest podstawowym sposobem pozyskiwania danych wywiadowczych. Odwrotnie sytuacja przedstawia się w krajach zaawansowanych technologicznie, gdzie nawet 95% stanowią dane pozyskane ze źródeł otwartych. Jest to znamienne w sytuacji, gdy Human Intelligence – w przeciwieństwie do innych dyscyplin wywiadowczych – znajduje sens w pozyskiwaniu pozornie małych fragmentów informacji. Najważniejszą jego cechą pozostaje jednak to, że podstawowym źródłem jest człowiek. Klasyczny HUMINT wykorzystuje spotkania w realnym życiu, kreowanie zaufania i długoterminowych relacji. Najogólniej mówiąc, daje to możliwość pozyskiwania informacji, których nie można zmierzyć czy obliczyć. Z drugiej strony, z techniki tej wynikają ograniczenia zależne od słabości natury ludzkiej – zarówno osób przeprowadzających działania wywiadowcze jak i źródeł.
Metoda na nowe czasy?
W ostatnich latach agenci posługujący się HUMINT zaczęli korzystać z możliwości Internetu – prowadząc komunikację poprzez m. in. media społecznościowe czy fora. Działania te określa się mianem HUMINTU cybernetycznego (ang. Cyber HUMINT). Opiera się on na relacjach, które niekoniecznie muszą być trwałe i nie bazują na bezpośrednich kontaktach. Ponadto, komunikacja za pośrednictwem Internetu może wywoływać ryzyko niepowodzenia związane z weryfikacją osób. CIA podkreśla jednak, że w Human Intelligence trzeba przede wszystkim mieć na uwadze zdrowie i życie ludzi, a Cyber HUMINT jednoznacznie wpływa na podniesienie poziomu bezpieczeństwa osób przeprowadzających operację.
Czy – biorąc pod uwagę coraz łatwiejszy dostęp do legalnych, otwartych źródeł – można zakładać, że HUMINT sprowadzi się do OSINT (ang. Open-Source Intellignece, biały wywiad)? Wydaje się, że nie, ponieważ HUMINT jest potrzebny choćby do tego, by uzyskać informacje dotyczące na przykład relacji międzyludzkich. Równocześnie wskazuje się na niewątpliwą konieczność zrównoważenia tych dwóch, przenikających się składników, jakimi są człowiek i technologia, niejednokrotnie podnosząc kwestię roli nauk społecznych w HUMINT. Niezależnie od korzystania z tradycyjnych czy technologicznych sposobów, priorytety i pożądane cele Human Intelligence pozostają takie same.
