Archiwa społeczne odpowiadają na lukę powstałą w procesie archiwizacji wszelkich dokumentów. Luka, którą te inicjatywy starają się zminimalizować, dotyczy materiałów archiwalnych dziejów lokalnych i historii życia codziennego. Materiały archiwalne z tych obszarów nie kwalifikują się do narodowych zasobów archiwalnych.
Archiwiści społeczni indywidualnie decydują o kształcie zasobów. Początek tego typów archiwów najczęściej kształtowany jest na podstawie wartości badawczych i znaczenia materiałów dla małych społeczności. Zbiory składają się z fotografii, historii mówionych, korespondencji, nagrań, rysunków i innych podobnych materiałów. Rzadko archiwa społeczne skupiają się jedynie na jednym rodzaju zasobów. W Polsce 78% istniejących archiwów koncentruje się na gromadzeniu zbiorów fotograficznych, 70 % także dokumentuje historie mówione, natomiast 40% gromadzi dokumentację osobistą wraz z materiałami ikonograficznymi. Coraz większa grupa archiwów społecznych zaczyna skupiać się również na zbiorach filatelistycznych, wydawniczych oraz kartograficznych.
Gdzie udostępniane są zasoby z archiwów społecznych?
Udostępnianie zbiorów, będące podstawowym celem archiwów społecznych, odbywa się w Internecie jaki i/lub w miejscu dotyczącym tworzonych zbiorów.
Przykładowo swoje zasoby udostępnia on-line Brama Grodzka – Teatru NN w Lublinie w postaci archiwum fotograficznego, Stowarzyszenie Wratislaviae Amici udostępniające zasoby pod hasłem „Dolny Śląsk na fotografii” oraz Fundacja Muzyka Odnaleziona prowadząca „Archiwum Muzyki Wiejskiej”. Archiwa udostępniające materiały archiwalne on-line najczęściej prezentują je na indywidualnych stronach internetowych.
Udostępnianie zbiory przez archiwa społeczne opracowywane są na różne sposoby, nie ma standardów dotyczących tej kwestii. W wyniku tego spotkać się można z różnorodnym opisem materiału archiwalnego. Część archiwów posiadających wśród siebie zawodowych archiwistów korzystają z wytycznych Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych.
Standardy w sferze archiwów społecznych nie występują także w kwestii użyteczności tych zbiorów.
Portal Archiwa Społeczne
Portal Archiwa Społeczne uznany jest za polskie centrum oddolnych społecznych inicjatyw archiwalnych.
Stworzony został przez Ośrodek Karta w ramach realizowanego projektu w programie Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG. W portalu znajdują się materiały, artykuły oraz wszelkie informacje dotyczące inicjatyw archiwalnych. Częścią portalu jest także baza archiwów społecznych, w której znajdują się informacje o ok. 500 inicjatywach występujących w Polsce. Oprócz cennych informacji na portalu znajduje się bogata oferta szkoleniowa, a także narzędzia możliwe do wykorzystania przy tworzeniu archiwum społecznego jak np. komputerowa baza do katalogowania zbiorów. Poprzez portal istnieje zarówno możliwość konsultowania się z ekspertami w celu otrzymania porad, zgłoszenia aktualności jaki i także zgłoszenia powstającego archiwum do bazy.
Jeszcze kilka informacji
Obecnie w prawie archiwalnym nie występuje pojęcie „archiwa społeczne”. Ubiega o to natomiast Ośrodek Karta, który także stara się doprowadzić do uruchomienia stałych corocznych dotacji dla organizacji pozarządowych zajmujących się tą oddolną społeczną inicjatywą archiwalną. Archiwa społeczne również nie mają swojej definicji.
W dn. 24.10.br w Warszawie (Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, ul. Anielewicza 6) odbędzie się I Kongres Archiwów Społecznych – więcej informacji pod linkiem http://archiwa.org/as_kongres.php .
Źródła:
Biuletyn EBIB, nr 6 (151)/2014, Archiwa prywatne i społeczne jako składnik dziedzictwa narodowego
Archiwa społeczne http://archiwa.org/as/as_img/uploaded/Archiwa_spoleczne_podrecznik.pdf
