Otwarte zasoby - jak korzystać, gdzie szukać?

Korzystanie z nich to możność zaoszczędzenia dużej ilości czasu, który często poświęcamy na zapoznanie a następnie na dowiedzenie się o ustosunkowaniach do praw autorskich twórców zasobów, z których chcemy skorzystać. Oszczędność czasu wynika z występującego zawsze oznaczenia praw do korzystania z zasobów oraz tego, że za dane zasoby nie musimy płacić. Otwarte zasoby oparte są na otwartości autora do dalszego wykorzystywania ich dzieła.

Zasoby te, to materiały dostępne w Internecie w różnorodnych postaciach (publikacje, teksty, zdjęcia, muzyka, grafiki, narzędzia, multimedia itd.), których dostępność nie jest kontrolowana. Wynika to z publikowania ich z prawem do swobodnego wykorzystywania. Otwarte zasoby udostępniane są na tzw. wolnych licencjach (licencje typu copyleft). Dają one różne stopnie swobody wykorzystywania. Otwarte zasoby najczęściej spotkamy na licencji Creative Commons lub GNU Free Documentation License. Otwarte licencje dają możliwość swobodnego wykorzystania w postaci dalszego dzielenie się, adoptowania, poprawiania i tłumaczenia na inne języki.

Otwarte zasoby tworzone są w ramach wielu różnorodnych inicjatyw najczęściej przez wszelkiego rodzaju podmioty, instytucje, także osoby indywidualne. Otwarte zasoby tworzone są w skali globalnej dla całej społeczności, do wykorzystania w każdym celu.

W skład otwartych zasobów lub grup zasobów mogą także wchodzić materiały dostępne w domenie publicznej.

Jak korzystać?

Biorąc za przykład otwarte zasoby udostępnione na licencji Creative Commons należy początkowo (jedyny raz) zapoznać się z oznaczeniami obrazkowymi poszczególnych licencji z tej grupy, a w następnej kolejności, stosować się do nich. Licencje Creative Commons to sześć wariantów udostępniania (z dokładnym opisem każdego z nich zapoznać się można pod adresem http://creativecommons.pl/poznaj-licencje-creative-commons/):

Uznanie autorstwa (CC BY) – licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie pod warunkiem oznaczenia autorstwa. Jest to licencja gwarantująca najszersze swobody licencjobiorcy,
Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach (CC BY-SA) – licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu tak długo, jak tylko na utwory zależne będzie udzielana taka sama licencja. Jest to licencja używana przez Wikipedię i jej siostrzane projekty,
Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne (CC BY-NC) – licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, remiksowanie, rozprowadzanie, przedstawienie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych. Warunek ten nie obejmuje jednak utworów zależnych (mogą zostać objęte inną licencją),
Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych (CC BY-ND) – ta licencja zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu zarówno w celach komercyjnych i niekomercyjnych, pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych),
Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach (CC BY-NC–SA) – licencja ta pozwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz tak długo jak utwory zależne będą również obejmowane tą samą licencją,
Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych (CC BY-SA-NC–ND) – licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).

Źródło: http://creativecommons.pl/poznaj-licencje-creative-commons/

Stosowanie się do wymogów licencji oznacza prawidłowe opisanie utworu, który kopiujemy lub modyfikujemy. Opis ten składa się z listy autorów, nazwy licencji oraz linku do treści licencji.

Gdzie szukać?

Nie istnieje baza otwartych zasobów. Materiały te tworzone z wielu inicjatyw, na całym świecie, udostępniane są w wielu miejscach sieci Internet. Znajdują się one na odrębnych stronach internetowych, platformach lub jako podstrony witryn internetowych wszelakich podmiotów i instytucji. Pomoc w indywidualnym wyszukiwaniu otwartych zasobów niosą publikacje naukowe, wyszukiwarki internetowe jak i strony prezentujące, i opisujące tego typu zasoby.

Wyszukiwarka Let’s CC i Creative Commons Search są wyszukiwarkami wyszukującymi materiały dostępne w sieci jedynie na wolnych licencjach. Wyszukiwarka Google natomiast w wyszukiwaniu zaawansowanym pozwala na wybór zawężenia wyszukiwania wg praw do wykorzystywania wyszukiwanych materiałów.

Otwartezasoby.pl to jedyny polski portal (autorstwa Kamila Śliwowskiego), który jest miejscem prezentującym wiele otwartych zasobów. Przy każdym opisie zasobu, także znajduje się link przekierowujący do niego. Portal prowadzony jest na bieżąco, co pozwala na ciągłe zapoznawanie się z nowo powstającymi otwartymi zasobami.

Otwarte zasoby do których warto zajrzeć

Narodowa Biblioteka Cyfrowa – http://polona.pl/

Biblioteka cyfrowa, wirtualne muzeum i archiwum – http://www.europeana.eu/

Narodowe Muzeum Cyfrowe – http://www.nac.gov.pl/

Wirtualne Muzeum Małopolski – http://muzea.malopolska.pl/

Materiały edukacyjne Akademii Orange – http://www.akademiaorange.pl/

Wykłady edukacyjne – http://wszechnica.org.pl/

Lektury szkolne – http://wolnelektury.pl/

Cyfrowe archiwum rewolucji francuskiej – http://frda.stanford.edu/?locale=en

Mapa historii wojen – http://www.conflicthistory.com/#/period/1807-1809

Muzeum Dźwięków – http://www.instrumentyludowe.pl/pl/

Otwarta zachęta – http://otwartazacheta.pl/