Dezinformacja to nie tylko przypadkowe błędy w przekazie czy nieszkodliwe plotki. To celowa manipulacja faktami, która swoim zasięgiem może przysporzyć wiele szkód, takich jak chaos i podzielenie społeczne. Za pomocą Internetu i mediów społecznościowych rozprzestrzenia się w zawrotnym tempie, często szybciej niż prawdziwe informacje. Ponadto, trolle internetowe i boty automatycznie generują i udostępniają zmanipulowane treści, wzmacniając ich zasięg. Walka z dezinformacją wymaga czasu i skutecznych narzędzi do weryfikacji informacji. Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa (NASK) podejmuje różnorodne działania w walce z manipulacją informacjami.
Czym jest NASK?
Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa to badawczy instytut państwowy, który nadzorowany jest przez polskie Ministerstwo Cyfryzacji. Organizacja została założona w 1991 roku przez Tomasza Hofmokla. Z biegiem czasu rozbudowano jej działalność, a NASK stał się odpowiedzialny za rozwój Internetu. Dziś celem organizacji jest zarządzanie infrastrukturą sieciową kraju, skupiając się na bezpieczeństwie teleinformatycznym i rejestrze domen internetowych. Dodatkowo NASK prowadzi działania w zakresie cyberbezpieczeństwa. Instytut monitoruje sieć w celu wykrywania fake newsów. Dzięki temu identyfikuje charakterystyczne cechy działań i sposoby rozpowszechniania manipulacji, przyczyniając się do ochrony społeczeństwa.
Działania NASK
NASK każdego dnia stara się zwiększać świadomość społeczeństwa w walce z fake newsami. Promuje świadome podejście i jest organizatorem wielu inicjatyw.
- #WłączWeryfikację w mediach społecznościowych
Organizacja NASK, aby wspierać internautów, prowadzi profile społecznościowe #WłączWeryfikacje na platformach takich jak Twitter czy Facebook. W ramach tej inicjatywy eksperci stale analizują i dementują pojawiające się w sieci manipulacje. Ponadto ujawniają potencjalne działania prowadzące do manipulacji. Użytkownicy zyskują dostęp do rzetelnych analiz i oceniać wiarygodność źródeł.
- Kampania ”Jak nie dać się trollom?”
W listopadzie ubiegłego roku NASK, współpracując z Ministerstwem Cyfryzacji, zorganizował kampanię społeczną „Jak nie dać się trollom?”. Celem prowadzonego działania było zwrócenie uwagi społeczeństwa na stale szerzący się problem dezinformacji oraz edukacja w tym zakresie. Kampanię stworzono za pomocą dowcipnych dialogów, prowadzonych pomiędzy internetowymi trollami. Dzięki temu odbiorcy mogą poznać pułapki informacyjne, które kryją się w Internecie i świadomie ograniczać rozpowszechnianie fałszywych treści.
„Jak nie dać się trollom? Ruszamy z kampanią o dezinformacji!
W dobie cyfrowej dezinformacja stała się poważnym zagrożeniem wpływającym na nasze emocje, poglądy, a nawet decyzje życiowe. Internet, który miał być przestrzenią swobodnej wymiany informacji, stał się narzędziem manipulacji. Dlatego @CYFRA_GOV_PL we współpracy z @NASK_pl uruchamia ogólnopolską kampanię społeczną, która ma uczulać na fałszywe treści w Internecie i edukować, jak weryfikować informacje oraz zgłaszać dezinformację”. – pisze Ministerstwo Cyfryzacji na platformie X.
- Ośrodek Analizy Dezinformacji
NASK stworzył Ośrodek Analizy Dezinformacji, którego celem jest badanie technik i mechanizmów, z pomocą których rozprzestrzeniają się fake newsy. Eksperci monitorują sieć w poszukiwaniu dezinformacji, wskutek czego powstają strategie i analizy przeciwdziałań. Takie działania mają na celu edukację użytkowników oraz identyfikację zagrożeń. Dodatkowo organizacja udostępnia opracowane materiały i narzędzia, dzięki nim internauci mogą samodzielnie sprawdzać informacje.
- #CyberbezpiecznySamorząd
„W ramach kampanii #CyberbezpiecznySamorząd Ministerstwo Cyfryzacji i NASK uruchamiają cykl szkoleń. Webinaria przeznaczone są nie tylko dla pracowników samorządów, ale i dla osób pracujących w instytucjach czy placówkach podległych samorządom”. – pisze NASK
W czerwcu 2024 roku, przed wyborami do Parlamentu Europejskiego, NASK zorganizował szkolenie dla urzędników samorządowych. Celem przedsięwzięcia było przygotowanie pracowników administracyjnych do reagowania i rozpoznawania manipulacji podczas wyborów. Szkolenie z zakresu zwalczania fałszywych informacji dostarczyło narzędzi i wiedzy, które są niezbędne podczas kontaktu z obywatelami.
- CERT Polska
CERT Polska to zespół, który powstał w 1996 roku. Działa w ramach instytutu NASK, a jego głównym celem jest ochrona internetu w Polsce. Członkowie zajmują się również wykrywaniem zagrożeń w sieci i pomocą podczas ataków hakerskich. Od 2018 roku CERT Polska pełni funkcję CSIRT NASK, jest to jeden z głównych zespołów, które są odpowiedzialne za cyberbezpieczeństwo w kraju.
Jak chronić się przed dezinformacją?
Przed dezinformacją ciężko uciec, najważniejsza w ochronie jest weryfikacja źródeł. Jeśli przekazywana wiadomość budzi podejrzenia, warto zasięgnąć wiedzy na wiarygodnych stronach i portalach. Organizację takie jak NASK czy EUvsDisinfo, czyli projekt Unii Europejskiej, realizowany przez grupę East StratCom, na bieżąco analizują i ujawniają fałszywe informacje. Użytkownicy mogą korzystać z baz danych czy poradników podanych spółek, co pozwala w weryfikacji treści. Jednym z kluczowych aspektów jest także edukacja, dzięki której internauci zrozumieją mechanizmy dezinformacji. Zaliczamy do nich, między innymi:
- Deepfake i manipulacja wizualna – fałszywe nagrania tworzone przez sztuczną inteligencję, które wyglądają na realistyczne, choć takie nie są.
- Clickbait – zazwyczaj skandaliczne nagłówki, odbiegające od prawdy. Tworzone są w taki sposób, aby zwrócić uwagę czytelnika.
- Manipulacja emocjami – tworzenie wiadomości, które wywołują u czytelnika skrajne odczucia. Celem tego zabiegu jest skłonienie internauty do udostępniania fałszywych treści bez refleksji i krytycznego podejścia.
- Narracje spiskowe – są to teorie, tworzone z pomocą prawdziwych i fałszywych informacji, aby uatrakcyjnić przekazywaną wiadomość.
- Fałszywe autorytety – potwierdzanie prawdziwości informacji, przez fałszywych lub nieistniejących ekspertów. Celem tego jest zwiększanie wiarygodności tekstu.
Walka z dezinformacją nie jest jednorazowym działaniem, ale długotrwałym nawykiem świadomego korzystania z Internetu. Dzięki weryfikacji i świadomości zagrożenia możemy stworzyć przestrzeń, do której manipulacji ciężko będzie dotrzeć.
