Mamy okazję żyć w czasach, w których zasoby są na wyciągniecie ręki – także te archiwalne. Nie musimy iść do archiwum, biblioteki czy muzeum, żeby przeszukiwać interesujące nas materiały. Możemy skorzystać ze zdigitalizowanych i udostępnionych zasobów. Dzisiaj przyjrzymy się temu, co możemy znaleźć w Narodowych Archiwum Cyfrowym oraz w jaki sposób wyszukiwać udostępnione przez tę instytucję zdjęcia.
Misją Narodowego Archiwum Cyfrowego (NAC) jest gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie materiałów. Zadania, jakie stawia przed sobą NAC, to tworzenie technologii do udostępniania materiałów archiwalnych, zabezpieczenie pamięci dla przyszłych pokoleń, edukowanie o tym, jak korzystać z bogactwa historii, a także inspirowanie do odkrywania dziedzictwa.
Zbiory cyfrowe NAC można przeszukiwać na stronach: https://audiovis.nac.gov.pl/ oraz https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/. Poniżej przedstawię, w jaki sposób korzystać z zasobów, tak aby znaleźć interesujące nas zdjęcia.
Szukajwarchiwach.gov.pl
Obecnie w serwisie znajduje się ponad 48 mln skanów materiałów archiwalnych, a serwis jest stale rozwijany. Dostęp do zbiorów jest bezpłatny i otwarty, nie wymaga zakładania konta.
Na stronie mamy dostępne wyszukiwanie proste – tutaj wpisujemy tylko hasło i od razu wyskakują nam wszystkie wyniki. Należy pamiętać, aby pod oknem wyszukiwania zaznaczyć opcję “tylko zdjęcia i skany” – wtedy mamy pewność, że dotrzemy do archiwaliów, które zostały zdigitalizowane, a ich skany opublikowane są w serwisie.
Jeśli zależy nam na skutecznym wyszukaniu konkretnych obrazów, warto skorzystać z filtrów – widoczne są po lewej stronie. W ten sposób zawęzisz wyniki do dat/ okresu, jaki cię interesuje; odnajdziesz zdjęcia w konkretnym archiwum lub wyfiltrujesz zbiory tylko o określonych prawach autorskich. Poszukując zdjęć, w pasku poziomym nad listą rezultatów wybieramy “fotografie”.
Jest też dostępna opcja wyszukiwania zaawansowanego, która przyda się, jeśli zależy ci, by wyszukiwany materiał zawierał konkretne słowa lub frazy, a także kiedy chcesz wyeliminować jakieś sformułowania.
Wyniki wyszukiwania na stronie szukajwarchiwach.gov.pl fotografii dla hasła “Śląsk cieszyński” między rokiem 1930-1945.
Audiovis.nac.gov.pl
W serwisie Audiovis można przeszukiwać zdigitalizowane zbiory fotografii i nagrań. Podobnie jak na portalu Szukajwarchiwach udostępnione są one bezpłatnie, a ich przeglądanie nie wymaga logowania.
Najprostszym sposobem odnalezienia interesujących nas archiwaliów jest skorzystanie z wyszukiwania prostego. Jednak skuteczniejszym sposobem wyszukiwania jest użycie wyszukiwarki zaawansowanej – szukając zdjęć odznaczamy wtedy opcję “wyszukaj wśród obrazów”. Ponadto możemy wtedy wyszukiwać obrazy po sygnaturze, autorze, czy wybrać interesujący nas okres.
Formularz wyszukiwania zaawansowanego na stronie audivis.nac.gov.pl.
Wyniki wyszukiwania na stronie audovis.nac.gov.pl dla hasła “Śląsk cieszyński” w latach 1930-1945.
Prawa autorskie
Kopie materiałów archiwalnych udostępnionych przez NAC mogą być w dowolny sposób wykorzystywane – jeśli nie zastrzeżono inaczej w opisie materiału. Większość udostępnionych archiwaliów znajduje się w domenie publicznej, co znaczy, że można je rozpowszechniać bez konieczności pytania o zgodę, lub posiadaczem autorskich praw majątkowych jest Skarb Państwa – w tej sytuacji NAC udziela nieodpłatnej licencji na korzystanie z materiałów.
Niewielka część archiwaliów umieszczona w serwisie szukajwarchiwach.gov.pl ma nieustalone prawa autorskie lub prawa te należą do osób trzecich. Taki fakt jest zaznaczony w opisie materiału wraz z informacją o możliwym wykorzystaniu.
Dobrą praktyką jest oznaczanie pochodzenia fotografii, którą chcemy wykorzystać. Dlatego, zgodnie z zaleceniami NAC, należy poinformować o autorze zdjęć oraz źródle pochodzenia, a także zamiesić odnośnik do serwisu, z którego pobieramy zdjęcie (Szukajwarchiwach lub Audovis). A jeśli to niemożliwe zamieszczenie podpisu: “Materiał pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl/ audovis.nac.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego”.
Zainspiruj się, czyli dla kogo przeznaczony jest serwis
Pierwsze grupy odbiorców, jakie się nasuwają to oczywiście pracownicy naukowi i studenci, genealodzy czy historycy. Jednak każdy znajdzie tutaj coś dla siebie. Botanik może poszukać zdjęć obrazujących wykorzystanie kwiatów czy ziół sprzedawanych na targu w latach 40. Krawcowa inspiracji na suknię balową lub ślubną z wybranego okresu (wtedy w opcjach wyszukiwania zaawansowanego szukamy jednocześnie słów kluczowych “bal”, “suknia”, ewentualnie zakres dat). Lokalny patriota znajdzie zdjęcia ulic swojego miasta (słowa kluczowe: nazwa miasta, “ulica”). Przewodnik muzealny – dawne zdjęcia eksponatów, wnętrz sal muzealnych.
A co Ty znajdziesz dla siebie w archiwach?
