Na Uniwersytecie Warszawskim prowadzonych jest około 100 projektów humanistycznych z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych. Otwarte w grudniu Laboratorium Cyfrowe Humanistyki UW (LaCH UW) ma za zadanie ich wsparcie i zachęcenie pozostałych naukowców do rozpoczęcia przygody z zaawansowanymi narzędziami informatycznymi.
„Zakres możliwości wykorzystania narzędzi cyfrowych w humanistyce można przyrównać do rewolucji w czasach Gutenberga i wprowadzenia druku na przemysłową skalę – mówi PAP prof. Dorota Urbanek, przewodnicząca Zespołu Koordynacyjnego LaCH UW z Wydziału Lingwistyki Stosowanej UW. – Mimo to zarzuca się nam, że wykorzystanie narzędzi cyfrowych zabije ducha humanistycznego”.
Prof. Urbanek wyjaśnia, że tego typu postawa cechuje częściej przedstawicieli starszego pokolenia naukowców. Młodsi otwarci są bowiem na nowinki. Jej zdaniem narzędzia cyfrowe pomagają wejść humanistyce na nowy, wyższy poziom. Umożliwiają stworzenie kolejnych narzędzi edukacyjnych, przyspieszają transfer wiedzy, pomagają zadawać nowe pytania i szukać nowych pól badawczych. Humanistyka cyfrowa polega na wykorzystaniu cyfrowych technologii i narzędzi w badaniach i edukacji w zakresie nauk humanistycznych i o sztuce.
„Od tego kierunku, podobnie jak od rewolucji Gutenberga, nie ma po prostu odwrotu. Okazuje się, że świat cyfrowy nie tylko nie szkodzi humanistyce, ale wręcz ją wspiera i umożliwia jej szeroką promocję – uważa prof. Urbanek. – To jest wymóg czasu, od którego nie ma ucieczki”.
LaCH UW powstał z inicjatywy 16 jednostek UW, wśród których prym wiodą te związane z wydziałami humanistycznymi, zwłaszcza Wydział Historyczny. W projekt włączył się też Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW oraz Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego UW. W zespole koordynacyjnym LaCH UW zasiadają przedstawiciele wszystkich stron.
„Powiem przewrotnie, że prof. Jerzy Tyszkiewicz – informatyk i logik oraz Jakub Szprot, filozof i specjalista od otwartego dostępu do nauki, są większymi humanistami od nas – przedstawicieli tradycyjnych wydziałów humanistycznych. Określiłabym ich mianem +uduchowionych cyfrowców+” – przekonuje prof. Urbanek, wspominając dwóch członków zespołu koordynacyjnego.
Na razie LaCH UW działa jako projekt badawczy. Opracowano założenia programowe, które jednocześnie wytyczą kierunek dla dalszego rozwoju Laboratorium. Jest nim powstanie autonomicznego ośrodka naukowo-badawczego humanistyki cyfrowej w ramach struktur UW. „Chcemy współpracować z podobnymi ośrodkami w kraju i za granicą oraz różnorodnymi sieciami badawczymi. Już teraz kooperujemy z Centre for Digital Humanity w Getyndze” – mówi prof. Urbanek.
Pomysłodawcą powstania Laboratorium jest Dominik Purchała – przewodniczący zespołu UW ds. DARIAH, które w tym roku połączyło się z europejskim konsorcjum DARIAH-ERIC (Digital Research Infrastructure for the Arts and Humanities European Research Infrastructure Consortium). DARIAH-PL jest największym tego typu przedsięwzięciem w historii polskiej humanistyki.
„Projekty z zakresu humanistyki cyfrowej realizowane są na UW, ale przepływ informacji między poszczególnymi badaczami, pracującymi w różnych instytutach był do tej pory ograniczony. Nasza działalność ma temu problemowi zaradzić” – opowiada prof. Urbanek. Dodaje, że równie ważne jest wsparcie Laboratorium w kwestii zaawansowanego sprzętu badawczego – w LaCH-u już mieści się pracownia skanerów 3D, wspomagająca analizy kartograficzne i geodezyjne i szeroko pojęte badania archeologiczne. „Po co kupować drogi sprzęt do każdego projektu, skoro będzie nim dysponować Laboratorium?” – pyta retorycznie prof. Urbanek.
Niebawem LaCH wzbogaci się o wysokiej jakości skanery 2D – te będę wykorzystywane do pracy w zakresie badań kolekcji starych druków, jak również encefalograf służący do badania fal mózgowych i okulograf – aparaturę śledzącą ruch gałek ocznych. Te ostatnie urządzenia zostaną wykorzystane do projektów realizowanych na Wydziale Lingwistyki Stosowanej oraz na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Społecznych UW – nad badaniami multimodalnymi nad komunikacją ludzką. Naukowcy zgłębią w ten sposób reakcje ludzi na obrazy czy teksty. Kontynuowane będą też badania z zakresu respeakingu, czyli tworzenia tekstów przygotowanych specjalnie pod kątem osób niedowidzących i niewidzących, które są wykorzystywane w muzeach czy w filmach.
Jak podkreśla badaczka, ważnym celem LaCH-u będzie też utrzymywanie przez określony czas projektów już zakończonych na serwerach własnych Laboratorium w ramach „farmy projektów zakończonych”. Będzie to ważne zwłaszcza w przypadku przedsięwzięć, dla których zakończyło się finansowanie, np. w ramach grantów. Istotna będzie też popularyzacja możliwości i narzędzi humanistyki cyfrowej zarówno wśród pracowników UW, studentów, a nawet zainteresowanych osób spoza uczelni.
„Popularyzacja jest jednym z ważniejszych obszarów naszej działalności. Już w przyszłym semestrze planujemy organizowanie warsztatów i seminariów z zakresu humanistyki cyfrowej. Odbędą się też wykłady, również zagranicznych specjalistów z tego obszaru” – dodaje prof. Urbanek.
Zdaniem przewodniczącej takie inicjatywy zachęcą pracowników UW do rozpoczęcia przygody z humanistyką cyfrową. LaCH UW nie tylko podzieli się wiedzą – wesprze również na etapie składania grantu, kolejno – w czasie jego realizacji pomoże od strony administracyjnej i technicznej, a nawet w promocji wyników badań.
Źródło: PAP – Nauka w Polsce
