Kiedyś: propaganda, plotka, mit, współcześnie: dezinformacja, fake news i postprawda. Manipulacja informacjami ma długą i bogatą historię. Od dawna jest częścią zestawu narzędzi używanego w czasach konfliktu. Jednak to dzięki technologii cyfrowej dezinformacja ma teraz większą niż kiedykolwiek wcześniej moc. Może wpływać na opinię publiczną, siać zamieszanie i podziały w obrębie krajów i ponad granicami.
Czym jest dezinformacja?
W uproszczeniu dezinformacja to forma przekazu fałszywych lub zmanipulowanych informacji. Ich celem jest wpływ na odbiorcę, aby uformować jego przekonania i działania w określony sposób. Kluczowym elementem dezinformacji jest celowość i świadomość – podmioty lub osoby wykorzystujące tę formę manipulacji intencjonalnie i z premedytacją posługują się nieprawdą.
Rosyjska dezinformacja
Pisząc o manipulacji informacją, szczególnie w obecnej sytuacji geopolitycznej, trudno nie odwołać się bezpośrednio do Rosji – kraju, w którym narodziła się dezinformacja. Zabieg ten był i jest wykorzystywany nie tylko na obywatelach rosyjskich, ale również na arenie międzynarodowej. Nic w tym dziwnego, dezinformacja jest szczególnie często stosowanym narzędziem w krajach autokratywnych.
Przestrzeń informacyjna jest uznawana za piąte środowisko walki (po lądzie, morzu, przestrzeni powietrznej i kosmicznej), a dezinformacja za pomocą mediów społecznościowych stała się nową formą cyberbroni. Dlatego też atak Rosji na Ukrainę był poprzedzony ciągłym napływem sfabrykowanych roszczeń i bezpodstawnych zarzutów tworzących fałszywą narrację. W analizie dla Państwowego Instytutu Badawczego (NASK) działania dezinformacji ze strony rosyjskiej przedstawiono w następującym schemacie:
Źródło: www.stopfake.org
Aby dostrzec skalę działań dezinformacji, warto obserwować instytucje zajmujące się monitoringiem Internetu. Instytut Badań Internetu i Mediów Społecznościowych oraz Instytut Kościuszki śledził wzrost prorosyjskich ataków informacyjnych oraz ataków dezinformacji. W ciągu pierwszych 48 godzin od wybuchu wojny eksperci zidentyfikowali działanie przynajmniej 3 zorganizowanych grup prowadzących dezinformację w obszarze polskich mediów społecznościowych. Zasięg ich komunikatów szacowany jest na poziomie 2 milionów kontaktów z informacjami.
Potęga informacji
Dostęp do informacji jest podstawowym filarem społeczeństw demokratycznych. Dzięki różnorodnym i wiarygodnym informacjom każdy członek społeczeństwa może formułować własne opinie i mieć wolny wybór. Trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie współczesnego świata bez dostępu do Internetu. Dlatego też z wartości informacji zdają sobie sprawę również najbogatsi ludzie na świecie. Nie bez powodu największe firmy medialne i internetowe takie jak: Washington Post, Twitter, Meta, Google czy Bloomberga należą do najbogatszych ludzi na świecie.
Ze względu na dużą skuteczność dezinformacja jest coraz powszechniej używanym narzędziem. Sposobem na uniknięcie manipulacji i poznanie prawdy oraz obronę przed fake newsami jest szczegółowa analiza informacji. Jak weryfikować informacje krok po kroku pisaliśmy tutaj.
Źródła:
Instytut Badań Internetu i Mediów Społecznościowych, https://ibims.pl/komunikat-ws-prorosyjskich-grup-prowadzacych-dzialania-dezinformacyjne-25-02-22/
Darczewska, P. Żachowski, Nie tylko dezinformacja – przyczynek do analizy rosyjskiego zagrożenia, https://akademia.nask.pl/badania/Raport_CP_Dezinformacja_ONLINE.pdf
[SYNTEZA] Dezinformacja – rosyjska broń strategiczna, www.stopfake.org/pl/synteza-dezinformacja-rosyjska-bron-strategiczna/
