Wzrost znaczenia treści w społeczeństwie informacyjnym, konieczność ich hierarchizowania i porządkowania wymusza tworzenie baz danych. Ich znaczenie, wartość i czasochłonność generuje także konieczność prawnego uregulowania ochrony baz danych oraz prawa do dysponowania nimi.
Bazy danych w polskim porządku prawnym objęte zostały ochroną na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku o ochronie baz danych. Co istotne, a co stanowiło wyzwanie dla ustawodawcy, regulacja ta zapewnia swobodę przepływu informacji, przewidując ochronę całej bazy danych, niezależnie od ochrony jej części składowych. Charakter części składowych ma podrzędne znaczenie dla przyznania ochrony całej bazie danych, która uzależniona jest od zaistnienia przesłanki twórczości w doborze, układzie, nawet jeśli same części składowe nie podlegają ochronie.
Warto zapamiętać przesłanki udzielenia bazie danych ochrony autorskoprawnej, którymi są:
- Twórczy wybór
- Twórczy układ
- Twórczy sposób zestawienia (prezentacji)
Baza danych to zbiór niezależnych danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych według określonej systematyki i metody, indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób (art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy). Kluczowym elementem dla przyznania ochrony są tutaj liberalne kryteria oceny – nie chodzi o metody matematyczne, czy naukowe, nie są to dane surowe, wymagana jest minimalna ingerencja człowieka, który te dane uporządkuje (wystarczy jedno kryterium z wymienionych powyżej). Dla baz danych charakterystyczna jest także indywidualna dostępność – można dotrzeć do każdego elementu składowego bez konieczności przeglądania całej bazy, baza ma się składać z takich części, których sama indywidualna wartość ma swoją niezależność.
Bazą danych nie jest np. książka telefoniczna, brak tu bowiem elementu twórczego wyboru, czy układu. Problematycznym może być jednak zakwalifikowanie np. Panoramy Firm jako bazy danych, tu bowiem, choć sama lista firm może nie mieć cechy twórczości, to jednak układ, sposób zestawienia mogą determinować uznanie, że dana Panorama Firm podlega ochronie przewidzianej dla baz danych. Podobnie w przypadku antologii wierszy. Za bazy danych mogą jednak zostać uznawane np. wyniki badań (jeśli są przedstawione w sposób nieszablonowy), testy egzaminacyjne, portale internetowe, strony www. W każdym przypadku pamiętać jednak należy, że przyznanie ochrony uzależnione jest od spełnienia przesłanki oryginalności i indywidualności.
Przesłanką udzielenia ochrony jest także nakład inwestycyjny – istotny co do jakości i/lub ilości nakładu. Może to być zaangażowanie zasobów ludzkich, środków technicznych i finansowych, czy organizacyjnych – wszystko, co powoduje, że baza danych zaistnieje. Nakład nie może być jednak utożsamiany tylko i wyłącznie ze środkami finansowymi, ważna jest praca własna, poświęcony czas. Nakład musi być istotny (pod względem ilościowym lub jakościowym) – co do ilości przeliczany na pieniądze, jednostki dające się wyrazić liczbowo (wskazuje się, że dolną granicą jest nakład odpowiadający średniemu rocznemu wynagrodzeniu w gospodarce – ok. 40 tys. zł). Co do jakości, uwzględnia się raczej kryterium liberalne, może to być fakt zatrudnienia wybitnego specjalisty, nakład pracy wymagający fachowej i specjalistycznej wiedzy, wkład pracy indywidualnej, wykorzystanie energii.
Czas trwania prawa producenta baz danych to 15 lat od sporządzenia bazy danych. Wydawać by się mogło, że jest to bardzo krótki okres, jednak w rzeczywistości baza danych może być właściwie chroniona w nieskończoność (art. 10 u.b.d.): po każdej aktualizacji bowiem okres ochrony liczony jest odrębnie. Zakładając, że aktualizacja dokonywana jest co roku – każda wersja ma odrębny okres ochrony.
